آبی، اصیل و اشرافی… این‌ها صفت‌هایی هستند که در تمام دنیا برای مرغوب‌ترین سنگ ایرانی به کار می‌رود. سنگی که اولین و قدیمی‌ترین معدنش در ۵۳کیلومتری شمال غرب نیشابور قرار دارد و هر سال ۱۹تن فیروزه مرغوب از آن استخراج می شود.
مجله مهر: تا دو روز قبل، نیشابور تنها یک معدن فیروزه داشت که قدیمى‌ترین معدن فعال دنیا لقب داشت. کشف جسدى در شهر قدیمى تپه برج نشان می‌داد که سابقه بهره‌برداری از این معدن به بیش از ۵۰۰۰ سال می‌رسد و مرغوب‌ترین فیروزه دنیا از همین معدن ۴۰ کیلومتری به سراسر دنیا صادر می‌شود. دو روز قبل اما دومین معدن فیروزه خراسان در ۷کیلومتری این معدن کشف شد تا حالا فیروزه نیشابور بیشتر از قبل بازار جواهرات و سنگ‌های قیمتی دنیا را تصاحب کند.

این معدن جدید از نظر ذخیره و ارزش سنگ استخراج شده مشابه معدن قبلی است که ذخیره‌ای ۹هزار تنی دارد و از هر تن سنگ آن ۸تا ۱۰ کیلوگرم فیروزه تزئینی به دست می‌آید.

آب در دل سنگ

فیروزه سنگ ملى ایران به حساب می‌آید و اگرچه در کرمان و دامغان هم نمونه‌های آن استخراج می‌شود اما رنگ فیروزه نیشابورى به عنوان بهترین رنگ فیروزه در دنیا شناخته می‌شود؛ فیروزه‌ای خالص و یک‌دست که بعد از تراش خوردن به مالزی، اندونزی، عربستان، ترکیه، امارات و کشورهای اروپایی صادر می‌شود.

فیروزه نیشابور در واقع از دل سنگی بیرون می‌آید که از گدازه‌های متعلق به دوران سوم ایجاد شده. با عبور آب‌هاى سطحى در شکاف‌هاى این سنگ‌ها تغییراتی در بافت و مواد تشکیل‌دهنده گدازه اتفاق افتاده و باعث تشکیل فیروزه شده است.

فیروزه کانی کمیابی در دنیا است و در واقع سنگ زنده‌ای است که می‌تواند بعد از استخراج تغییر رنگ و خاصیت پیدا کند. به همین دلیل نسبت به روغن و مواد شیمیایی حساس است و تغییر رنگ می‌دهد. فیروزه تغییر رنگ داده یا رگه‌دار، کمتر از فیروزه آبی ارزش دارد حتی اگر در زیورآلات زیباتر به نظر برسد.

فیروزه مرغوب چند؟

قیمت‌گذاری فیروزه را در ایران، بانک مرکزی انجام می دهد. این سنگ قیمت مشخصی ندارد چون هیچ دو فیروزه‌ای یکسان و یک وزن نیستند. با این حال معیار ارزش‌گذاری برای آن، سنگ معدن فیروزه نیشابور است و فیروزه‌های نقاط دیگر ایران و دنیا با قیمت فیروزه نیشابور سنجیده می‌شوند. فیروزه را بعد از فیروزه‌چینی و کندن سنگ‌ها از معدن کیلویی ۱۵۰ تومان به فیروزه‌تراش می‌فروشند و بعد از تراش خوردن، قیمت اصلی سنگ مشخص می‌شود.

معدن فیروزه نیشابور در سال ۱۹۰۷

فیروزه‌هایی که به روش سنتی، با دست و ابزار از دل سنگ بیرون می‌آیند، صاف‌تر و مرغوب‌‌ تر هستند و قیمت بالاتری دارند. بنابراین بسته به شیوه تراش، اندازه فیروزه و صافی و رنگ آن قیمت فیروزه تغییر می‌کند. فیروزه صادرات کمی دارد و با چمدان‌های مسافری به نقاط دیگر دنیا صادر می‌‌شود. اما یک تکه فیروزه مرغوب نیشابور از نوع عجمی که رنگ آبی تیره دارد و حداقل ۲هزار دلار در امریکا خرید و فروش می‌شود.

فیروزه‌چین‌ها بعد از استخراج سنگ‌ آن را در اختیار فیروزه‌تراش قرار می‌دهند

تراش دستی فیروزه از تراش صنعتی آن سخت‌تر است اما فیروزه مرغوب‌تری به دست می‌دهد

سنگ فیروزه هر قدر آبی‌تر، تیره‌تر، صاف‌تر و یکدست‌تر باشد قیمت بیشتری دارد